Trong bối cảnh nền kinh tế đang nỗ lực phục hồi và bứt phá sau nhiều khó khăn, ngành vận tải – đặc biệt là vận tải hàng hóa – vẫn đang phải đối mặt với hàng loạt vướng mắc lớn chưa được giải quyết.
Những bất cập trong quy định pháp luật, cơ chế hạch toán, chi phí hoạt động, tình trạng thiếu hụt tài xế… đang tạo nên những rào cản thực sự cho doanh nghiệp vận tải, nhất là các đơn vị đang hoạt động tại khu vực cảng biển lớn như Hải Phòng – đầu mối logistics trọng yếu phía Bắc. Vận tải hàng hóa là "xương sống" của nền kinh tế, nếu không có biện pháp tháo gỡ những bất cập sẽ dẫn đến nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng, ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế Quốc gia Ngoài ra, trong hoạt động sửa chữa, vá lốp, bảo dưỡng xe, phần lớn các cơ sở cung cấp dịch vụ hiện nay là cá thể nhỏ lẻ, không có hóa đơn, nên không đủ điều kiện để doanh nghiệp hợp thức hóa chi phí. Trước đây, còn có thể ra cơ quan thuế mua hóa đơn lẻ, nhưng hiện nay quy trình này không còn được áp dụng. Do đó, Hiệp hội Vận tải Hải Phòng đề xuất: Cục Thuế cần có hướng dẫn cụ thể, hỗ trợ doanh nghiệp vận tải được hạch toán các chi phí thực tế phát sinh. Đồng thời, cần khuyến khích các cơ sở sửa chữa, dịch vụ phụ trợ dọc tuyến đường đăng ký kinh doanh và phát hành hóa đơn theo đúng quy định.
Hiệp hội Vận tải Hải Phòng mới đây đã có văn bản kiến nghị gửi tới các cơ quan Trung ương và địa phương, phản ánh thực trạng mà doanh nghiệp vận tải đang phải đối mặt. Những nội dung được nêu ra không chỉ là các khó khăn cụ thể mà còn cho thấy sự cần thiết phải điều chỉnh chính sách một cách kịp thời, linh hoạt, phù hợp với đặc thù ngành nghề.
Quy định mới về hóa đơn: Rườm rà và thiếu tính thực tiễn
Theo văn bản kiến nghị, Nghị định 70/2025/NĐ-CP, với yêu cầu rất cụ thể về hóa đơn điện tử trong lĩnh vực vận tải. Theo đó, doanh nghiệp phải ghi rõ biển kiểm soát, hành trình, tên hàng hóa, thông tin người gửi hàng… ngay trên từng hóa đơn. Nếu chỉ vận chuyển nhỏ lẻ, quy định này có thể thực hiện được. Tuy nhiên, với các doanh nghiệp chuyên vận chuyển hàng hóa theo hợp đồng vận chuyển khối lượng lớn, dùng nhiều xe, chạy trên nhiều tuyến đường, thì việc liệt kê toàn bộ thông tin trên hóa đơn là quá tải, kéo dài nhiều trang, dễ dẫn đến sai sót, làm tăng khối lượng công việc hành chính không cần thiết. Đặc biệt, Nghị định đã có hiệu lực từ ngày 1/6/2025 nhưng chưa có thông tư hướng dẫn, khiến doanh nghiệp càng thêm lúng túng. Do đó, cộng đồng doanh nghiệp kiến nghị cần có cơ chế linh hoạt, cho phép các lô hàng lớn được lập hóa đơn theo cách đơn giản hơn như trước đây – ghi theo lô hàng thay vì chi tiết từng phương tiện.
Bất cập trong hạch toán chi phí: Doanh nghiệp loay hoay, lái xe chịu thiệt
Chi phí vận hành là một trong những yếu tố then chốt của doanh nghiệp vận tải. Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy có hàng loạt chi phí thiết yếu không được chấp nhận hạch toán hợp lý, khiến doanh nghiệp lúng túng, lái xe chịu thiệt.
Chi phí tiền ăn nghỉ cho lái xe thực tế doanh nghiệp đang phải chi phí cho 01 lái xe từ 400.000đ đến 600.000đ cho 1 ngày làm việc của lái xe có cự ly 150km đường. Vì chi phí tiền ăn nghỉ của lái xe trên đường là rất đắt đỏ, nhiều khi lái xe phải thuê nhà nghỉ qua đêm để trả hàng. Nhưng theo quy định tại khoản 4, điều 22, thông tư 26/2016/TT-BLĐTBXH hướng dẫn quản lý lao động, tiền lương, tiền thưởng, công ty chi bữa ăn giữa ca cho người lao động không quá 730.000đ/tháng, như vậy trung bình khoảng 28.076đ/1 ngày. Mức chi như vậy đang là quá thấp so với thực tế mà các doanh nghiệp đang phải chi trả. Chi phí trên hiện chưa có hướng dẫn cụ thể từ ngành thuế, chủ yếu các doanh nghiệp đang hạch toán vào tiền lương và thu nhập của lái xe phải chịu thuế thu nhập cá nhân là chưa phù hợp gây khó khăn cho người lái xe và doanh nghiệp.
Thiếu hụt tài xế hạng FC: Áp lực đang vượt ngưỡng chịu đựng
Tình trạng thiếu tài xế hạng FC (lái xe đầu kéo) đang trở nên báo động, đặc biệt tại khu vực Hải Phòng – nơi có nhu cầu vận chuyển hàng hóa khổng lồ. Hiện tại, có từ 25–30% đầu xe không thể khai thác vì thiếu người điều khiển. Nguyên nhân chủ yếu là do đặc thù công việc quá vất vả: thường xuyên chạy đêm, làm việc kéo dài, xử phạt giao thông nặng. Trong khi đó, thu nhập không tương xứng với mức độ rủi ro và áp lực. Không ít lái xe chọn nghỉ việc hoặc chuyển nghề khi bước qua tuổi 50. Thêm vào đó, số lượng học viên đăng ký học lái hạng FC ngày càng giảm, khiến nguồn cung bị co hẹp. Đây là vấn đề dài hạn, đòi hỏi các cơ quan chức năng cần sớm có chính sách hỗ trợ nghề nghiệp đặc thù này – từ điều chỉnh mức xử phạt, chế độ đãi ngộ, đến khuyến khích đào tạo nghề và duy trì lực lượng lao động ổn định.
Quy định thời gian lái xe chưa phù hợp thực tế Việt Nam
Theo Luật Trật tự An toàn Giao thông Đường bộ hiện hành, lái xe chỉ được làm việc tối đa 48 giờ/tuần, mỗi ngày không quá 10 giờ. Quy định này phù hợp về mặt lý thuyết, nhưng thiếu tính linh hoạt trong thực tiễn. Giao thông ở nước ta còn bất cập, hạ tầng chưa đồng bộ, hay xảy ra tắc nghẽn, nhiều cung đường cấm dừng đỗ… Trong khi đó, vận tải hàng hóa thường chỉ vận hành khi có hàng, không theo lịch đều đặn. Việc giới hạn cứng thời gian làm việc dẫn đến lãng phí, ảnh hưởng thu nhập của tài xế và gián đoạn hoạt động logistics. Thực tế, nhiều quốc gia phát triển như Mỹ, Nhật Bản hay EU đều có quy định thời gian lái xe cao hơn Việt Nam từ 10–20 giờ/tuần. Hiệp hội Vận tải đề nghị nên bỏ giới hạn 48 giờ/tuần, chỉ nên giữ quy định không lái xe liên tục quá 4 giờ để đảm bảo sức khỏe.
Ngành vận tải là xương sống của chuỗi cung ứng, đóng vai trò kết nối giữa các vùng kinh tế, giữa doanh nghiệp sản xuất và thị trường tiêu dùng. Những vướng mắc hiện nay không chỉ là chuyện riêng của một ngành mà còn ảnh hưởng đến chi phí logistics toàn nền kinh tế, đến năng lực cạnh tranh quốc gia. Do đó, các kiến nghị từ cộng đồng doanh nghiệp – như Hiệp hội Vận tải Hải Phòng – cần được lắng nghe và xử lý một cách cầu thị, kịp thời. Chỉ khi có một hệ thống pháp lý đồng bộ, linh hoạt, sát thực tế, ngành vận tải mới có thể phát triển đúng hướng, bền vững và đóng góp tích cực vào mục tiêu tăng trưởng kinh tế của đất nước.
